Inauguramos o 15 aniversario da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío cun concurso de fotografía nocturna e astrofotografía no que participaron socios da Agrupación con fotografías propias tomadas con equipos e técnicas distintas. A través delas achegámonos ao universo que nos rodea en distintas escalas.
Nebulosa Dumbbell por Ángel R. Arós
A fotografía máis votada e galardoada como imaxe do noso carnet de socia e socio durante 2017 é a «Nebulosa planetaria M27, Dumbbell, en Vulpecula» de Ángel R. Arós. A imaxe é o resultado dunha hora de exposición a foco primario cun Newton F5 a 1000mm de focal, cunha Canon 6D a foco primario e postprocesado con DSS, Pixinsight e Lightroom.
A fotografía amósanos o obxecto Messier 27, que tamén podes recoñecer como NGC 6583, nebulosa Dumbbell, nebulosa da mazá ou nebulosa da haltera/mancuerna (en inglés dumb-bell). Este obxecto astronómico é unha nebulosa de emisión planetaria, isto é a fase final da vida dunha estrela de masa intermedia (entre 0,5 e 10 masas solares), neste momento da evolución estelar a materia está formada por plasma e gas ionizado expulsado durante a fase tecnicamente denominada rama asintótica xigante (RAG).
Así pois, as nebulosas planetarias non son o berce da formación de planetas, nin teñen unha vinculación directa con eles, o seu nome débese á similar apariencia que tiñan estes obxectos e os planetas gaseosos do Sistema Solar a través dos telescopios de baixa resolución do século XVIII.
M27 foi a primeira nebulosa planetaria descuberta e descrita por Charles Messier o 12 de xullo de 1764, hoxe sabemos que posiblemente sexa unha das maiores nebulosas planetarias coñecidas cunha dimensión entre 2 e 3 anos luz.
Datos de observación:
- Constelación: Vulpecula
- Ascensión recta: 19h 59,6min
- Declinación: +22º 43′
- Distancia: 1.250 anos luz
- Magnitude aparente: +7,4
- Tamaño aparente: 8 x 5,7 minutos de arco
Nebulosas Norteamérica e Pelícano por Alfredo Madrigal
Entre as fotografías finalistas atopamos «Nebulosas Norteamérica e Pelícano» de Alfredo Madrigal. A imaxe é resultado dun apilado de 10 fotografías de 180 segundos a ISO 6400, 5 darks e 5 bias tomadas cunha Nikon d610 convertida a full spectrum, cun filtro IDAS lps nebula V4 e un telescopio ultracompacto TS65Q.
A fotografía amósanos unha rexión do ceo próxima a Deneb (estrela α da constelación do Cisne) na que observamos dúas nebulosas de emisión que forman a mesma rexión H II, isto é a mesma nube interestelar de gas frío e plasma que contén grandes cantidades de hidróxeno ionizado da formación de estrelas masivas. Á esquerda da fotografía estamos a ver a nebulosa Norteamérica (catalogada como NGC 7000) e á dereita a Nebulosa do Pelícano (catalogada como IC 5070 e IC 5067 «O Cogote»), ambas separadas por unha densa nube de pó escuro que absorbe a luz coñecida como O Golfo de México.
As rexións H II teñen un tempo de vida de poucos millóns de anos debido á presión da radiación das estrelas mozas e a perda de gas das explosións de supernova das estrelas de maior masa, pero nestas rexións ademáis da radiación enerxética das estrelas formando cúmulos (na fotografía son visibles N6997 e Cr428 en Norteamérica) atopamos nubes densas de gas e pó que rodean as estrelas nacentes formando as chamadas «garderías estelares»; na nebulosa do Pelícano temos un exemplo de protoestrela catalogada como Herbig-Haro 555. Así pois esta nebulosa é un exemplo de estudo por ter formación estelar e nubes de gas en desenvolvemento.
Datos de observación:
- Constelación: Cygnus
- Ascensión recta: 20h 51min / 20h 59 min
- Declinación: +44º 20′ / +44º 31′
- Distancia: 1.800 anos luz (non se coñece con precisión, esta estimación está baseada nas fontes que apuntan a Deneb como a estrela que ilumina a nebulosa).
- Magnitude aparente: +8
- Tamaño aparente: 60×50 minutos de arco
Venus e Xúpiter por Pablo Acevedo
Vista dende o paseo marítimo da Coruña da conxunción dos planetas Venus e Xúpiter, que o pasado 27 de agosto de 2016 atopáronse a tan só 4′ de distancia angular.
Dende a Terra podemos ver moverse aos planetas polo firmamento ao longo do tempo, ese movemento contínuo fai que a súa observación dende un punto concreto varíe en función da situación orbital da Terra e do resto dos planetas do sistema solar, sucedendo de cando en vez que dende a nosa perspectiva na Terra observamos dous planetas na mesma lonxitude celeste, formando unha conxunción.
No caso que nos ocupa sabemos que Venus ten un diámetro semellante ao da Terra (12.100 km) e unha órbita arredor do Sol interior (máis próxima ca da Terra a 108.210.000 km de distancia media), mentres que Xúpiter é o xigante do sistema solar (142.800 km de diámetro) e atópase nunha órbita exterior (máis lonxe ca Terra a 778.340.000 km de distancia media ao Sol).
Sen embargo, os observadores terrestres vimos situados moi preto dous planetas que en realidade non o están e vimos que Venus ocupaba máis espazo no firmamento que Xúpiter, aínda sendo o primeiro moito máis pequeno. Así a súa apariencia de proximidade e de tamaño é unha cuestión de perspectiva.
As conxuncións de Venus e Xúpiter son unha efeméride habitual dende a Terra, neste 2017 o seu momento de maior proximidade terá lugar en novembro, se ben a súa lonxitude celeste non estará tan próxima como neste pasado ano 2016: a tan só 4 minutos de arco de distancia angular!!
Lúa por Juan del Río
Na fotografía observamos un primeiro plano da Rosa dos Ventos ubicada no cabo da Torre de Hércules, formando parte do parque escultórico do faro de orixe romana (visible a medio plano) e no fondo a lúa chea, o noso satélite natural presidindo a velada.
Chamamos lúa chea á fase luar de plenilunio que sucede cando a Terra atópase situada en línea recta entre o Sol e a Lúa, así o ángulo de elongación do noso satélite natural é de 0% e a iluminación do 100%. Para os amantes da observación con telescopio, a fase de lúa chea non é o mellor momento porque a ausencia de sombras dificulta ver en detalle os relieves da superficie, se ben é o momento ideal para a observación dun cráter radiado!
Ao longo do ano suceden entre 12 e 13 plenilunios, se a sicixia (alineación de tres obxectos celestes, neste caso Sol, Terra e Lúa) coincide co paso da Lúa por algún dos seus nodos (punto no que se corta a órbita da Lúa coa eclíptica) producirase tamén un eclipse (sicixia en plenilunio + paso de nodo = eclipse luar; sicixia en novilunio + paso de nodo = eclipse solar).
Un eclipse luar visto dende a Terra amósanos a sombra da Terra sobre a Lúa, véndose o eclipse pasar por diferentes etapas de penumbra (cono diverxente de sombra no que a penumbra ocasiona un sutil escurecemento da superficie luar; se o observador se situase na Lúa vería un eclipse parcial de Sol) e umbra (cono converxente de sombra no que a lúa entra completamente na zona de sombra da Terra, caracterízase por tornar a lúa nunha cor vermella debido a que só chega luz refractada pola atmósfera da Terra; se o observador se situase na Lúa vería un eclipse total de Sol).
Sol por Daniel Ríos
Na fotografía a Torre de Hércules é testimonio dun pilar solar durante un atardecer de primavera.
Un pilar solar é un efecto óptico na atmósfera terrestre relativamente frecuente producido pola reflexión da luz solar en cristais de xeo, non se trata pois dun raio de sol, senón do reflexo da luz solar en millóns de cristais de xeo. O efecto que se aprecia é unha columna de luz vertical ascendente de entre 5º e 10º de altitud (ocasionalmente maior). De xeito máis excepcional pode observarse tamén un pilar descendente cando o Sol sobre o horizonte está protexido por unha nube, ou un pilar inferior (baixo o horizonte) cando a nosa perspectiva é dende a cima dunha montaña cara un val con néboa ou neve, ou dende un avión!
Os pilares solares poden verse próximos ao mencer e ao anoitecer, a miudo o seu brillo e tamaño varía co cambio de posición do Sol respecto do horizonte (de +6º a -2º), podemos observar como os pilares solares ascendentes son máis cortos e menos brillantes cantos máis grados de altitude ten o Sol e como se fan máis longos e brillantes segundo o Sol baixa o horizonte (e á inversa cos pilares solares descendentes). Así mesmo, poden tomar diferentes cores e tonalidades, do mesmo xeito que a luz crepuscular (brancos, amarelos, vermellos e violáceos).
Un pilar (o reflexo da luz sobre cristais de xeo) tamén se pode producir coa luz da lúa se esta ten bastante brillo e o ceo é escuro ou coa luz doutros astros moi brillantes como Venus, mais neste caso precisarás un ceo nocturno e o planeta a poucos grados do horizonte.